José Saramago – „Miasto ślepców”

Tej nocy ślepiec śnił, że oślepł.

Opis:

Pewnego dnia na nienazwane miasto w nienazwanym kraju spada epidemia białej ślepoty. Bez ostrzeżenia dotyka ludzi zajętych zwykłymi, codziennymi sprawami, nie oszczędzając nikogo – starców, dzieci, kobiet, mężczyzn, osób prawych i z prawością mających niewiele wspólnego, słabych i silnych.

Władze w pośpiechu zamykają pierwszą grupę w nieczynnym szpitalu psychiatrycznym. Z dnia na dzień ta zamknięta społeczność zaczyna się rządzić własnymi, twardymi prawami, które szybko wyznaczają role ofiar i oprawców, poddanych i panów. I tylko jedna osoba wie, że nie wszyscy są ślepi.

Ta powieść jest wstrząsającym i głęboko przenikającym czytelnika studium kondycji ludzkiej.

https://www.rebis.com.pl/pl/book-miasto-slepcow-jose-saramago,HCHB05933.html

 

Moja ocena: Bardzo dobra (****)

Wiedział, że jest w swoim domu, czuł to po zapachu, nastroju i ciszy panującej we wnętrzu, bez trudu rozpoznawał meble i przedmioty, wystarczyło dotknąć, delikatnie przesunąć palcami po powierzchni. A jednak wszystko miało inny wymiar, rozpływało się w nieznanej przestrzeni bez biegunów i punktów odniesienia, bez góry i dołu.

Początkowo czytając książkę José Saramago miałam jeden poważny problem. Nie mogłam się wciągnąć. Wczuć w historię i pozwolić porwać. Musiało minąć trochę czasu zanim coś zaczęło się w tej kwestii zmieniać. Początek nie jest zły, co to, to nie, po prostu ja potraktowałam go dość biernie. Nie wzbudził we mnie żadnych emocji. Stało się i już. Ludzie bez żadnej widocznej przyczyny zaczęli tracić wzrok.

Kiedyś uważano, że moralność zależy od koloru krwi lub obfitości łez, a oczy nazywano zwierciadłem duszy, co wkrótce spowodowało, że ludzkość wpadła we własną pułapkę, gdyż jej oczy zaczęły zdradzać kłamliwość ust.

Utrata wzroku przez bohaterów nie powinna być dla nas zaskoczeniem, skoro książka opatrzona jest takim a nie innym tytułem, lecz jak można się w trakcie czytania przekonać, kryje on w sobie wiele znaczeń. Rzeczywiście ludzie nagle i masowo przestają widzieć. Opisywana w Mieście ślepców choroba roznosi się niczym wirus, wystarczy kontakt z osobą chorą, aby samemu na nią zapaść. Co ciekawe chorych od ślepców, sprzed tej specyficznej pandemii, różni to, że zamiast ciemności widzą mleczną biel.

Skoro nie możemy żyć jak ludzie, postarajmy się przynajmniej nie żyć jak zwierzęta (…).

Być może w świecie ślepców wszystko będzie wreszcie prawdziwe (…). Ludzie zaczną być sobą, ponieważ nikt nie będzie się im przyglądał (…).

Ludzie zaczynają myśleć, że wszystko im wolno, bo nikt ich już nie widzi. W przypadku jednostek złych i nikczemnych rodzi to wiele niesmacznych i niebezpiecznych zachowań, które są (były dla ślepców kiedyś) moralnie wątpliwe, lecz w nowym świecie zaczynają stawać się czymś normalnym. Zapanowuje nowy ład do którego trzeba się przystosować. Ślepota staje się wytłumaczeniem, powodem do bezkarności, skłania do korzystania z nieszczęścia innych, co dla niektórych jest ucieczką przed własną niedolą.

Wkrótce po mieście zaczęło krążyć powiedzenie oparte na starym przysłowiu, Czego oczy nie widzą, tego sercu nie żal, które przewrotnie zamieniono na bardziej pasujące do nowych okoliczności, Czego oczy nie widzą, tego żołądek nie czuje, co oznaczało, że da się przełknąć każde świństwo.

Ślepcy nie tylko przystosowują się do nowych reguł i radzą sobie z własną niepełnosprawnością, ale prędzej czy później zaczynają tracić nadzieję na wyzdrowienie. Choroba dotyka również naukowców, którzy byliby w stanie wymyślić sposób na lek. To uczucie wszechogarniającej beznadziejności, która wzrasta wprost proporcjonalnie do liczby chorych, bardzo przypomina mi „Drogę” Cormaca McCarthy’iego. W Drodze również czuło się, że nic i nikt nie jest w stanie zmienić kierunku w którym zdąża ludzkość – do całkowitego zezwierzęcenia. Ludzi podążających jedynie za własnym instynktem, pozbawionych nadziei, żyjących w świecie, który jest wybrakowaną karykaturą dawnego świata.

– Ale kiedyś pisał pan książki i figuruje na nich pańskie nazwisko – zauważyła żona lekarza.
– Skoro nikt ich nie czyta, to tak, jakby nie istniały.

Nie otrzymujemy odpowiedzi czym jest ta nagła ślepota. Skąd się wzięła, dlaczego nie dotknęła dokładnie wszystkich i co sprawiło, że… no tutaj nie będę spoilerować. Napiszę tylko, że otrzymujemy wiele niewiadomych na które nie dostajemy odpowiedzi.

Uważam, że my nie oślepliśmy, lecz jesteśmy ślepcami. Jesteśmy ślepcami, którzy widzą. Ślepcami, którzy patrzą i nie widzą.

Polecam!